Seksueel geweld als oorlogswapen

Seksueel geweld, zoals verkrachting, wordt vaak als oorlogswapen gebruikt om bevolkingen te intimideren, te vernederen en te controleren. Drie recente VN-rapporten beschrijven de gruweldaden in Oekraïne, Haïti en Ethiopië. Deze rapporten tonen aan hoe seksueel geweld systematisch wordt ingezet in verschillende conflicten, ondanks de bestaande internationale wetten die bescherming bieden.

Oekraïne

Sinds de invasie van Russische troepen in februari 2022 zijn er talloze meldingen van seksueel geweld, waaronder verkrachting van kinderen en vrouwen. De VN heeft vastgesteld dat Russische strijdkrachten verantwoordelijk zijn voor het merendeel van de mensenrechtenschendingen, waaronder seksuele misdaden. Voorbeelden hiervan zijn het dwingen van een vierjarig kind tot seksuele handelingen en groepsverkrachtingen waarbij familieleden gedwongen werden toe te kijken. Dit geweld wordt ingezet als een militaire strategie om slachtoffers te dehumaniseren en te vernederen.

Haïti

In Port-au-Prince gebruiken gewapende bendes seksueel geweld om de lokale bevolking te intimideren en te controleren. De politieke instabiliteit en economische onzekerheid in het land hebben geleid tot een toename van geweld door bendes. Deze bendes gebruiken seksueel geweld niet alleen om hun macht te tonen, maar ook om rivalen te straffen en controle over gebieden te behouden. Vooral vrouwen, meisjes en LGBTQ+-personen worden getroffen. LGBTQ+-vrouwen ervaren bijvoorbeeld zogenaamde "correctieve verkrachtingen" bedoeld om hen te "genezen" van homoseksualiteit.

Ethiopië

In de Tigray-regio gebruiken strijdkrachten seksueel geweld als een tactiek om de bevolking te terroriseren. Sinds het uitbreken van de burgeroorlog in deze regio in 2020, zijn er talloze meldingen van verkrachting, groepsverkrachting, seksuele slavernij en andere vormen van seksueel geweld. Deze misdaden worden ingezet om Tigrayaanse vrouwen en meisjes te vernederen en te onderdrukken, en maken deel uit van een bredere strategie van terreur tegen de Tigrayaanse bevolking. De VN-rapporten documenteren ook verkrachtingen door Tigrayaanse strijdkrachten tegen vrouwen van andere etnische groepen.

Internationaal Recht en Hulpverlening

Hoewel internationaal recht, zoals de Geneefse Conventies en het Statuut van Rome, uitgebreide bescherming biedt tegen seksueel geweld in conflicten, is de handhaving van deze wetten vaak zwak. Internationale organisaties moeten zich richten op het ontwikkelen van overlevingsgerichte en cultureel sensitieve hulpverleningsstandaarden. Dit omvat het trainen van lokale gezondheidswerkers en het bieden van medische en psychologische zorg aan slachtoffers.

In Oekraïne bijvoorbeeld, traint de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gezondheidswerkers om slachtoffergerichte zorg te bieden aan slachtoffers van seksueel en gender gerelateerd geweld. Dit omvat het herkennen van signalen van seksueel geweld, het bieden van medische en psychosociale zorg, en het doorverwijzen van slachtoffers naar juridische en sociale diensten.

De rol van justitie

Het vervolgen van seksueel geweld in conflictsituaties is vaak ingewikkeld. Slachtoffers zijn vaak terughoudend om misbruik te melden en te getuigen vanwege trauma, sociale stigma en angst voor represailles. Bovendien is het moeilijk om voldoende bewijs te verzamelen in conflictgebieden. Internationale hoven, zoals het Internationaal Strafhof (ICC), kunnen vervolgingen instellen voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, maar deze processen kunnen jaren duren en zijn vaak afhankelijk van medewerking van de staten.

Conclusie

Seksueel geweld als oorlogswapen blijft een ernstige en complexe uitdaging. Internationale organisaties moeten zich niet alleen richten op de juridische vervolging van daders, maar ook op het bieden van directe hulp aan slachtoffers. Dit betekent investeren in lokale gezondheidszorg en ondersteuningssystemen, en het bieden van culturele en context specifieke hulp. Alleen door dergelijke holistische benaderingen kunnen we hoop bieden aan de slachtoffers en werken aan een toekomst waarin seksueel geweld niet langer als oorlogswapen wordt gebruikt.

Bronnen

• Kapp, C. (2022, 1 november). The devastating use of sexual violence as a weapon of war. Think Global Health. https://www.thinkglobalhealth.org/article/devastating-use-sexual-violence-weapon-war

• United Nations. (2023, 14 juli). Strongly condemning rise in Conflict-Related sexual violence, speakers urge Security Council to better prevent, enforce accountability for such crimes. https://press.un.org/en/2023/sc15357.doc.htm